Διατροφή στην βρεφική ηλικία

Η  βρεφική ηλικία ξεκινάει από τη στιγμή της γέννησης και ολοκληρώνεται με την συμπλήρωση του 1^ου έτους ζωής.

Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το βάρος του βρέφους σχετίζονται με:

1. το βάρος που είχε η μητέρα πριν την εγκυμοσύνη.
2. το βάρος που πήρε κατά τη διάρκεια της κύησης.
3. τις συνήθειες που είχε η μητέρα κατά την κύηση (για παράδειγμα ανθυγιεινή διατροφή, κάπνισμα).
4. από πιθανές ασθένειες της μητέρας κατά την κύηση (πχ. σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση).

Μία μικρή απώλεια βάρους του βρέφους μετά τον τοκετό είναι φυσιολογική και δεν πρέπει να υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας. Από την 10^η ημέρα και μετά το βάρος του βρέφους επανέρχεται στα φυσιολογικά και από εκεί και πέρα αυξάνεται με ιδιαίτερα ταχύ ρυθμό.

Ας δούμε τις διατροφικές ανάγκες του βρέφους. Το πρώτο εξάμηνο όλες οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά καλύπτονται από το μητρικό γάλα. Το μητρικό γάλα αποτελεί την μοναδική πηγή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών για τους πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους, ενώ είναι ο πλέον ασφαλής τρόπος σίτισης όσο αφορά τα μικρόβια αλλά και την κάλυψη των αναγκών του βρέφους σε θρεπτικά συστατικά και νερό.

Αποκλειστικός θηλασμός, σημαίνει ότι δεν παρέχεται στο βρέφος κανενός άλλου είδους τροφή σε υγρή ή στερεή μορφή, ούτε καν νερό, χαμομήλι ή τσάι. Το μωρό τρέφεται όσο συχνά το επιθυμεί, τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας, όσο και της νύχτας. Το γάλα παρέχεται απευθείας από το στήθος της μητέρας, και δεν χρησιμοποιούνται μπουκάλια, θηλές ή πιπίλες. Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός ότι για να είναι εφικτός ο αποκλειστικός θηλασμός, θα πρέπει να γίνει κίνηση για θηλασμό από την 1^η ώρα της γέννησης.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία μεγάλη προσπάθεια από επιστήμονες υγείας και διάφορους φορείς για την προώθηση του μητρικού θηλασμού. Αυτό συμβαίνει διότι ο μητρικός θηλασμός έχει πολύ σημαντικά οφέλη για το βρέφος. Ποια είναι αυτά τα οφέλη;

1. μειώνει την πιθανότητα λοιμώξεων (π.χ. από διάρροια, πνευμονία, λοιμώξεις του αυτιού ή του ουροποιητικού, γρίπη, μηνιγγίτιδα).
2. μειώνει την βρεφική θνησιμότητα (πχ. από διάρροια ή πνευμονία).
3. προάγει την νοητική ανάπτυξη.
4. βοηθά στην ταχύτερη ανάρρωση από ασθένειες.
5. προστατεύει από τον κίνδυνο ανάπτυξη ασθενειών στην ενήλικη ζωή (διαβήτης, υπέρταση, παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμίες).

Το μητρικό γάλα είναι πολύ σημαντικό διότι εξελίσσεται συνεχώς αλλάζοντας σύσταση, ανάλογα με τις ανάγκες του βρέφους σε θρεπτικά συστατικά. Αποτελεί φυσική συνέχεια της εγκυμοσύνης και έτσι το βρέφος δεν αποκόπτεται από την μητέρα. Ακόμη και το γάλα που προέρχεται από πρόωρο τοκετό θεωρείται ιδανικό για το πρόωρο βρέφος. Το μητρικό γάλα είναι εύπεπτο και υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση. Επιπλέον, το μητρικό γάλα μπορεί να δοθεί οπουδήποτε και οποτεδήποτε καθώς δεν απαιτεί καμία προετοιμασία. Θα πρέπει να τονίσω ότι η ποσότητα της τροφής που χρειάζεται το βρέφος καθορίζεται από το ίδιο το βρέφος, καθώς τα βρέφη γεννιούνται με το αίσθημα του κορεσμού. Αυτό σημαίνει ότι τα βρέφη γεννιούνται και ξέρουν πολύ καλά πότε θέλουν να φάνε και πόσο θέλουν να φάνε. Καλό είναι λοιπόν οι μητέρες να μην πιέζουν τα βρέφη να τρώνε περισσότερο, εκτός βέβαια και αν συντρέχει κάποιος σοβαρός λόγος. Από το ρυθμό ανάπτυξής του, με βάση τις καμπύλες ανάπτυξης που έχουν στην διάθεσή τους οι παιδίατροι, κρίνουμε αν είναι επαρκής η διατροφή του βρέφους, δηλαδή αν λαμβάνει την απαραίτητη ποσότητα γάλακτος.

Για τα βρέφη που για κάποιους λόγους δεν μπορούν να θηλάσουν υπάρχουν τα γάλατα του εμπορίου. Αυτά παράγονται από επεξεργασμένο αγελαδινό γάλα. Κατασκευάζονται με πρότυπο το μητρικό ενώ επαναπροσδιορίζεται η σύστασή του με στόχο το μητρικό. Είναι εμπλουτισμένα με θρεπτικά συστατικά και αποτελούν τη μόνη ασφαλή επιλογή σίτισης για τα μη θηλάζοντα βρέφη. Υπάρχουν και ειδικά γάλατα, για βρέφη που εμφανίζουν κάποια διαταραχή. Προσοχή απαιτείται στην πραγματοποίηση των αραιώσεων προκειμένου το βρέφος να προσλάβει αυτό ακριβώς που χρειάζεται από την άποψη των θρεπτικών συστατικών.

Μέχρι και τον 4^ο μήνα τα βρέφη πρέπει να τρέφονται αποκλειστικά με γάλα. Κυρίως για τα βρέφη που θηλάζουν καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση της πιπίλας και του μπιμπερό, διότι ενδέχεται να μειώσει τη ζήτηση θηλασμού, το χρόνο θηλασμού και τελικά την παραγωγή γάλακτος.

Πως γίνεται όμως ο απογαλακτισμός; Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να φέρουμε το βρέφος σε επαφή με το κουτάλι. Αρχικά του δίνουμε πολύ μικρή ποσότητα τροφής, δηλαδή 1-2 κουταλάκια του γλυκού. Τα πρώτα τρόφιμα που εισάγουμε πρέπει να έχουν μαλακή υφή χωρίς έντονη γεύση και οσμή. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα βρέφη έχουν φυσική τάση προτίμησης προς τη γλυκιά γεύση. Επομένως μπορούμε να ξεκινήσουμε με πολτοποιημένα φρούτα, τα οποία είναι φυσικές πηγές της γλυκιάς γεύσης. Όσα περισσότερα δόντια βγάζει το βρέφος τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά του για μάσηση, επομένως μπορούμε να εμπλουτίσουμε τη διατροφή του. Αυτό όμως θα πρέπει να γίνει σταδιακά έτσι ώστε να αποφευχθούν αλλεργίες και να συνηθίσει το βρέφος το νέο τρόφιμο που εισάγουμε στη διατροφή του.

Με την συμπλήρωση του 5-6^ου μήνα μπορεί να ξεκινήσει η εισαγωγή άλλων τροφών πλην του γάλακτος. Αρχικά εισάγουμε κρέμες ρυζάλευρου, πολτοποιημένα φρούτα & λαχανικά.

Στο επόμενο στάδιο (7-9 μηνών), μπορούμε να εισάγουμε πολτοποιημένο βραστό κρέας, κοτόπουλο & κιμά. Από τον 8^ο μήνα γίνεται η εισαγωγή του κρόκου του αυγού, ενώ το ασπράδι μπορούμε να το εισάγουμε μετά το 1^ο έτος, για αποφυγή αλλεργιών.

Από εννέα μηνών και ύστερα το φαγητό του βρέφους μπορεί να έχει πιο πυκνή δομή ενώ τα φρούτα και τα λαχανικά μπορούμε να δοθούν σε ραβδάκια αλλά με επιτήρηση του γονιού. Καλό είναι να μην προσθέτουμε πουθενά αλάτι, ζάχαρη, καρυκεύματα ή μέλι. Πρέπει να σημειώσουμε ότι για να δεχτεί το βρέφος κάποιο νέο τρόφιμο πρέπει να του το παρουσιάσουμε 8-15 φορές, ενώ θα βοηθούσε πολύ η δημιουργία ενός ευχάριστου περιβάλλοντος. Έρευνες έχουν δείξει ότι το βρέφος αντιλαμβάνεται το χαμόγελο ή τη δυσαρέσκεια της μητέρας με αποτέλεσμα να αντιδρά θετικά ή αρνητικά στη δοκιμή.

Καλή υπομονή λοιπόν στους γονείς!!!!

Μ. Περπερίδη.

Τα στοιχεία του άρθρου προέρχονται από την παρουσίαση που είχα κάνει τον Δεκέμβρη του 2010, στα πλαίσια της εβδομάδας διατροφής: www.ebdomadadiatrofis.gr ή www.hda.gr.