Διατροφή στη νηπιακή ηλικία

Η νηπιακή ηλικία αποτελεί την πρώτη περίοδο της παιδικής ηλικίας και περιλαμβάνει παιδιά ηλικίας 1-3 ετών.

Κατά την νηπιακή ηλικία τα παιδιά αναπτύσσονται πολύ γρήγορα. Έχει προσδιοριστεί ότι τα νήπια χρειάζονται περίπου 1000 -1300 θερμίδες ημερησίως. Αυτό που πρέπει όλοι οι γονείς να κατανοήσουν είναι ότι τα νήπια έχουν μικρό στομάχι, άρα χρειάζονται μικρές ποσότητες τροφής για να χορτάσουν. Επιπλέον, από την βρεφική ηλικία ακόμη τα παιδιά αναπτύσσουν ενστικτωδώς το αίσθημα της πείνας και του κορεσμού, δηλαδή γνωρίζουν πότε και πόσο θέλουν να φάνε. Κατά την νηπιακή ηλικία ανάλογα με το ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού διαμορφώνεται και η όρεξή του. Για παράδειγμα την περίοδο που ένα παιδί ψηλώνει έχει και αυξημένη όρεξη ενώ όταν δεν ψηλώνει δεν έχει τόσο μεγάλη όρεξη.

Κατά την νηπιακή ηλικία απαιτείται μία ισορροπημένη διατροφή που να παρέχει θρεπτικά συστατικά από όλες τις ομάδες τροφίμων. Τι σημαίνει ισορροπημένη διατροφή; Σημαίνει ότι το διαιτολόγιο πρέπει να περιλαμβάνει, μία μικρή σαλάτα με κάθε γεύμα, 2-4 φρούτα ημερησίως, 2-3 μερίδες γαλακτοκομικών καθημερινά, 1-2 φορές την εβδομάδα όσπρια, 2 φορές την εβδομάδα ψάρι, 4-5 αυγά την εβδομάδα, 1-3 φορές την εβδομάδα κρέας ή κοτόπουλο και ελαιόλαδο σε μικρές ποσότητες.

Ας δούμε τώρα ποια τρόφιμα μπορούμε να εντάξουμε από τη νηπιακή ηλικία και μετά. Από το πρώτο έτος και μετά μπορούμε να εντάξουμε το ψάρι, το μέλι και το ασπράδι αυγού διότι έχουν έντονη αλλεργιογόνο δράση, επομένως δεν είναι ιδιαιτέρως ασφαλές να τα εντάξουμε νωρίτερα. Επιπλέον από το πρώτο έτος και μετά μπορούμε να εντάξουμε και το φρέσκο αγελαδινό γάλα και τα παράγωγά του, δηλαδή γιαούρτι και τυρί, αλλά όχι νωρίτερα διότι μπορούν να προκαλέσουν αλλεργία καθώς και αναιμία. Τα γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά θα πρέπει να αποφεύγονται στα παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει τα 2 έτη ζωής. Πολύ αργότερα μπορούμε να εντάξουμε τρόφιμα όπως ξηροί καρποί, σταφύλια και άλλα διότι μπορούν να προκαλέσουν πνιγμό. Όσο αφορά τη ζάχαρη και το αλάτι καλό είναι να αποφεύγονται και να εντάσσονται στο διαιτολόγιο όσο πιο αργά γίνεται. Πρέπει να τονίσουμε ότι η ένταξη των νέων τροφίμων πρέπει να γίνεται σταδιακά τόσο για να συνηθίζει το νήπιο όσο για να εντοπίζουμε τυχόν αλλεργίες.

Η νηπιακή ηλικία χαρακτηρίζεται από τη νεοφοβία, δηλαδή τη διστακτικότητα ή απροθυμία που δείχνουν τα παιδιά στην κατανάλωση νέων τροφίμων και στην ένταξή τους στο διαιτολόγιό τους. Η νεοφοβία αποτελεί ένα φυσιολογικό μηχανισμό άμυνας του νηπίου. Πιο αναλυτικά πρέπει να τονίσουμε ότι η νεοφοβία κάνει την εμφάνισή της στο πρώτο έτος της ηλικίας και κορυφώνεται κατά το 2^ο με 6^ο έτος. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της νεοφοβίας παίζουν κυρίως η εικόνα και η οσμή ενός τροφίμου αλλά και προηγούμενες γευστικές εμπειρίες άλλων τροφίμων. Σε αυτήν την ηλικία, ο γονιός πρέπει να οπλιστεί με μεγάλη υπομονή καθώς τα νήπια χρειάζονται να δουν, να ακουμπήσουν, να μυρίσουν και να γευτούν ένα τρόφιμο περίπου 15-20 φορές προτού το αποδεχθούν και το εντάξουν στο διαιτολόγιό τους.

Κάποιες προτάσεις στους γονείς για να μειώσουν την νεοφοβία των παιδιών τους είναι:

1. να σερβίρουν το φαγητό με ωραίο και καινούργιο τρόπο κάθε φορά.
2. να βάζουν το παιδί τους να συμμετέχει στη διαδικασία της προετοιμασίας του φαγητού
3. να μην πιέζουν τα παιδιά τους να δοκιμάσουν κάτι καινούργιο διότι έτσι μπορεί να ενισχύσουν τη νεοφοβία τους
4. να δοκιμάσουν να εισάγουν καινούργια τρόφιμα μαζί με αγαπημένα τους τρόφιμα.

Τα παιδιά στη νηπιακή ηλικία διεκδικούν την ανεξαρτησία τους ακόμη και κατά τη διάρκεια του φαγητού. Θέλουν να τρώνε μόνα τους αλλά αυτό εγκυμονεί κινδύνους. Κάποια μέτρα προφύλαξης που πρέπει όλοι οι γονείς να παίρνουν είναι:

1. να βάζουμε τα παιδιά να τρώνε σε ειδικό καρεκλάκι και όχι όρθια για την αποφυγή πνιγμού.
2. να δίνουν στα παιδιά δικά τους πλαστικά σκεύη.
3. να αποφεύγουν να τους δίνουν τρόφιμα που μπορούν να προκαλέσουν πνιγμό όπως σταφύλια, κεράσια, σταφίδες, καρότο, ξηρούς καρπούς, πατατάκια, τσίχλες, ποπ κορν.
4. να είναι πάντα παρόντες κατά τη διάρκεια του γεύματος.
5. να μην τα ταΐζουν στο αυτοκίνητο όταν αυτό κινείται.

Ιδιαίτερη προσοχή βεβαίως χρειάζεται και στην ασφάλεια των τροφίμων διότι το πεπτικό σύστημα των νηπίων είναι επιρρεπές σε μικροβιακές λοιμώξεις. Έτσι,

ü  πλένετε πάντα καλά τα χέρια σας, τα τρόφιμα, τα πιάτα και τα σκεύη που χρησιμοποιείτε στο μαγείρεμα.

ü  καθαρίζετε πάντα την επιφάνεια κοπής κάθε φορά που τη χρησιμοποιείτε.

ü  μαγειρεύετε πολύ καλά τα τρόφιμα και κυρίως το κρέας, το αυγό, το ψάρι και τα πουλερικά.

ü  ακολουθείτε τους κανόνες για την σωστή απόψυξη.

ü  συντηρείτε τα τρόφιμα σε σωστή θερμοκρασία.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι διατροφικές συνήθειες των νηπίων επηρεάζουν την μετέπειτα διατροφή τους. Έχει παρατηρηθεί ότι κατά το 2ο έτος της ζωής τους, χάνουν το ενδιαφέρον τους για το φαγητό παρόλα αυτά όμως φαίνεται ότι τα νήπια ρυθμίζουν από μόνα τους αρκετά καλά την ενέργεια που παίρνουν από την τροφή τους, έτσι ώστε να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Η μόνη περίπτωση, όπου οι γονείς θα πρέπει να ανησυχούν για την έλλειψη όρεξης στα νήπια είναι όταν αυτή συνεχίζεται σε πολλά διαδοχικά γεύματα ή όταν συνοδεύεται από μη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού.

Οι γονείς, αλλά και υπόλοιποι συγγενείς που συναναστρέφονται με το παιδί (γιαγιάδες, παππούδες, θείοι κ.λ.π.) αποτελούν παραδείγματα για τις διατροφικές συνήθειες που αποκτούν τα νήπια. Βέβαια, οι γονείς πρέπει να είναι εκείνοι που θέτουν τα όρια στη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών τους και αυτοί που έχουν τον έλεγχο της διατροφής τους. Πολλές φορές η συμπεριφορά τρίτων ανθρώπων (γιαγιάδες, παππούδες, θείοι κ.λ.π.) όσο αφορά τη διατροφή των νηπίων είναι καταπιεστική, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που η αντίληψη που έχουν για το μέγεθος της μερίδας είναι λανθασμένη (τεράστιες μερίδες φαγητού). Αυτό που πρέπει πάντα οι γονείς να θυμούνται είναι να είναι ελαστικοί στην αποδοχή του φαγητού από τα παιδιά τους και να προσέχουν πολύ τις ποσότητες που δίνουν στα νήπια. Η μερίδα ενός νηπίου είναι περίπου το ¼ της μερίδας ενός ενήλικα.

Τέλος, κάποιοι κανόνες για μία ισορροπημένη και υγιή διατροφή ενός νηπίου είναι:

Ø  δίνετε στο παιδί σας συχνά γεύματα και σνακ που να έχουν ποικιλία στη γεύση, στην οσμή και στα χρώματα.

Ø  βάζετε το παιδί σας σε ειδικό καρεκλάκι και να του δίνετε σκεύη κατάλληλα για παιδιά.

Ø  κόψτε το φαγητό σε μικρά κομμάτια.

Ø  το φαγητό πρέπει να είναι μαλακό και καλομαγειρεμένο.

Ø  να είστε ελαστικοί με την αποδοχή του φαγητού από το παιδί σας.

Ø  να προσέχετε τις μερίδες που του δίνετε διότι τα παιδιά χρειάζονται το ¼ της μερίδας ενός ενήλικα.

Ø  μην χρησιμοποιείτε το επιδόρπιο ως επιβράβευση.

Ø  αποφύγετε μάχες πάνω από το φαγητό, διότι χρειάζεται ηρεμία στο τραπέζι κατά τη διάρκεια του γεύματος.

Φιλικά,
Μαρία Π.

Τα στοιχεία του άρθρου προέρχονται από την παρουσίαση που είχα κάνει τον Δεκέμβρη του 2010, στα πλαίσια της εβδομάδας διατροφής: www.ebdomadadiatrofis.gr ή www.hda.gr.

Διατροφή στην βρεφική ηλικία

Η  βρεφική ηλικία ξεκινάει από τη στιγμή της γέννησης και ολοκληρώνεται με την συμπλήρωση του 1^ου έτους ζωής.

Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το βάρος του βρέφους σχετίζονται με:

1. το βάρος που είχε η μητέρα πριν την εγκυμοσύνη.
2. το βάρος που πήρε κατά τη διάρκεια της κύησης.
3. τις συνήθειες που είχε η μητέρα κατά την κύηση (για παράδειγμα ανθυγιεινή διατροφή, κάπνισμα).
4. από πιθανές ασθένειες της μητέρας κατά την κύηση (πχ. σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση).

Μία μικρή απώλεια βάρους του βρέφους μετά τον τοκετό είναι φυσιολογική και δεν πρέπει να υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας. Από την 10^η ημέρα και μετά το βάρος του βρέφους επανέρχεται στα φυσιολογικά και από εκεί και πέρα αυξάνεται με ιδιαίτερα ταχύ ρυθμό.

Ας δούμε τις διατροφικές ανάγκες του βρέφους. Το πρώτο εξάμηνο όλες οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά καλύπτονται από το μητρικό γάλα. Το μητρικό γάλα αποτελεί την μοναδική πηγή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών για τους πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους, ενώ είναι ο πλέον ασφαλής τρόπος σίτισης όσο αφορά τα μικρόβια αλλά και την κάλυψη των αναγκών του βρέφους σε θρεπτικά συστατικά και νερό.

Αποκλειστικός θηλασμός, σημαίνει ότι δεν παρέχεται στο βρέφος κανενός άλλου είδους τροφή σε υγρή ή στερεή μορφή, ούτε καν νερό, χαμομήλι ή τσάι. Το μωρό τρέφεται όσο συχνά το επιθυμεί, τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας, όσο και της νύχτας. Το γάλα παρέχεται απευθείας από το στήθος της μητέρας, και δεν χρησιμοποιούνται μπουκάλια, θηλές ή πιπίλες. Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός ότι για να είναι εφικτός ο αποκλειστικός θηλασμός, θα πρέπει να γίνει κίνηση για θηλασμό από την 1^η ώρα της γέννησης.

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μία μεγάλη προσπάθεια από επιστήμονες υγείας και διάφορους φορείς για την προώθηση του μητρικού θηλασμού. Αυτό συμβαίνει διότι ο μητρικός θηλασμός έχει πολύ σημαντικά οφέλη για το βρέφος. Ποια είναι αυτά τα οφέλη;

1. μειώνει την πιθανότητα λοιμώξεων (π.χ. από διάρροια, πνευμονία, λοιμώξεις του αυτιού ή του ουροποιητικού, γρίπη, μηνιγγίτιδα).
2. μειώνει την βρεφική θνησιμότητα (πχ. από διάρροια ή πνευμονία).
3. προάγει την νοητική ανάπτυξη.
4. βοηθά στην ταχύτερη ανάρρωση από ασθένειες.
5. προστατεύει από τον κίνδυνο ανάπτυξη ασθενειών στην ενήλικη ζωή (διαβήτης, υπέρταση, παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμίες).

Το μητρικό γάλα είναι πολύ σημαντικό διότι εξελίσσεται συνεχώς αλλάζοντας σύσταση, ανάλογα με τις ανάγκες του βρέφους σε θρεπτικά συστατικά. Αποτελεί φυσική συνέχεια της εγκυμοσύνης και έτσι το βρέφος δεν αποκόπτεται από την μητέρα. Ακόμη και το γάλα που προέρχεται από πρόωρο τοκετό θεωρείται ιδανικό για το πρόωρο βρέφος. Το μητρικό γάλα είναι εύπεπτο και υπάρχουν ελάχιστες πιθανότητες να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση. Επιπλέον, το μητρικό γάλα μπορεί να δοθεί οπουδήποτε και οποτεδήποτε καθώς δεν απαιτεί καμία προετοιμασία. Θα πρέπει να τονίσω ότι η ποσότητα της τροφής που χρειάζεται το βρέφος καθορίζεται από το ίδιο το βρέφος, καθώς τα βρέφη γεννιούνται με το αίσθημα του κορεσμού. Αυτό σημαίνει ότι τα βρέφη γεννιούνται και ξέρουν πολύ καλά πότε θέλουν να φάνε και πόσο θέλουν να φάνε. Καλό είναι λοιπόν οι μητέρες να μην πιέζουν τα βρέφη να τρώνε περισσότερο, εκτός βέβαια και αν συντρέχει κάποιος σοβαρός λόγος. Από το ρυθμό ανάπτυξής του, με βάση τις καμπύλες ανάπτυξης που έχουν στην διάθεσή τους οι παιδίατροι, κρίνουμε αν είναι επαρκής η διατροφή του βρέφους, δηλαδή αν λαμβάνει την απαραίτητη ποσότητα γάλακτος.

Για τα βρέφη που για κάποιους λόγους δεν μπορούν να θηλάσουν υπάρχουν τα γάλατα του εμπορίου. Αυτά παράγονται από επεξεργασμένο αγελαδινό γάλα. Κατασκευάζονται με πρότυπο το μητρικό ενώ επαναπροσδιορίζεται η σύστασή του με στόχο το μητρικό. Είναι εμπλουτισμένα με θρεπτικά συστατικά και αποτελούν τη μόνη ασφαλή επιλογή σίτισης για τα μη θηλάζοντα βρέφη. Υπάρχουν και ειδικά γάλατα, για βρέφη που εμφανίζουν κάποια διαταραχή. Προσοχή απαιτείται στην πραγματοποίηση των αραιώσεων προκειμένου το βρέφος να προσλάβει αυτό ακριβώς που χρειάζεται από την άποψη των θρεπτικών συστατικών.

Μέχρι και τον 4^ο μήνα τα βρέφη πρέπει να τρέφονται αποκλειστικά με γάλα. Κυρίως για τα βρέφη που θηλάζουν καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση της πιπίλας και του μπιμπερό, διότι ενδέχεται να μειώσει τη ζήτηση θηλασμού, το χρόνο θηλασμού και τελικά την παραγωγή γάλακτος.

Πως γίνεται όμως ο απογαλακτισμός; Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να φέρουμε το βρέφος σε επαφή με το κουτάλι. Αρχικά του δίνουμε πολύ μικρή ποσότητα τροφής, δηλαδή 1-2 κουταλάκια του γλυκού. Τα πρώτα τρόφιμα που εισάγουμε πρέπει να έχουν μαλακή υφή χωρίς έντονη γεύση και οσμή. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα βρέφη έχουν φυσική τάση προτίμησης προς τη γλυκιά γεύση. Επομένως μπορούμε να ξεκινήσουμε με πολτοποιημένα φρούτα, τα οποία είναι φυσικές πηγές της γλυκιάς γεύσης. Όσα περισσότερα δόντια βγάζει το βρέφος τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά του για μάσηση, επομένως μπορούμε να εμπλουτίσουμε τη διατροφή του. Αυτό όμως θα πρέπει να γίνει σταδιακά έτσι ώστε να αποφευχθούν αλλεργίες και να συνηθίσει το βρέφος το νέο τρόφιμο που εισάγουμε στη διατροφή του.

Με την συμπλήρωση του 5-6^ου μήνα μπορεί να ξεκινήσει η εισαγωγή άλλων τροφών πλην του γάλακτος. Αρχικά εισάγουμε κρέμες ρυζάλευρου, πολτοποιημένα φρούτα & λαχανικά.

Στο επόμενο στάδιο (7-9 μηνών), μπορούμε να εισάγουμε πολτοποιημένο βραστό κρέας, κοτόπουλο & κιμά. Από τον 8^ο μήνα γίνεται η εισαγωγή του κρόκου του αυγού, ενώ το ασπράδι μπορούμε να το εισάγουμε μετά το 1^ο έτος, για αποφυγή αλλεργιών.

Από εννέα μηνών και ύστερα το φαγητό του βρέφους μπορεί να έχει πιο πυκνή δομή ενώ τα φρούτα και τα λαχανικά μπορούμε να δοθούν σε ραβδάκια αλλά με επιτήρηση του γονιού. Καλό είναι να μην προσθέτουμε πουθενά αλάτι, ζάχαρη, καρυκεύματα ή μέλι. Πρέπει να σημειώσουμε ότι για να δεχτεί το βρέφος κάποιο νέο τρόφιμο πρέπει να του το παρουσιάσουμε 8-15 φορές, ενώ θα βοηθούσε πολύ η δημιουργία ενός ευχάριστου περιβάλλοντος. Έρευνες έχουν δείξει ότι το βρέφος αντιλαμβάνεται το χαμόγελο ή τη δυσαρέσκεια της μητέρας με αποτέλεσμα να αντιδρά θετικά ή αρνητικά στη δοκιμή.

Καλή υπομονή λοιπόν στους γονείς!!!!

Μ. Περπερίδη.

Τα στοιχεία του άρθρου προέρχονται από την παρουσίαση που είχα κάνει τον Δεκέμβρη του 2010, στα πλαίσια της εβδομάδας διατροφής: www.ebdomadadiatrofis.gr ή www.hda.gr.